MUIÑO DAS GANDRAS, VISITA ORGANIZADA POLA EFA A CANCELA
O mércores 15 de abril tivo lugar unha visita ós muíños situados en Rubios con motivo da semana gastrocultural que organizou a EFA A Cancela na que se realizaron diferentes talleres, charlas e visitas.
A través desta visita puidemos coñecer e acercarnos un pouco más ó tradicional, coñecendo desta forma e experimentando a moenda en directo de cereais en algúns dos muíños desta zona.
O noso guía durante esta visita foi Berlamino, un comuneiro que herdou tras 5 ou 6 xeracións no muíño do Cuña, no que se molen diferentes cereais como trigo, cebada…
Este muíño, en concreto, actualmente, lévano Berlamino e un dos seus irmáns.
No río Juliana hai entre 21 e 33 muíños que contan con aproximadamente uns 20 comuneiros que xestionaban o funcionamento dos muíños por horas (de 6 a 12).
Ó largo da visita puidemos observar muíños en ruínas e 3 dos muíños que están restaurados e que actualmente son os que están en funcionamento: muíño de Cuña, do Luis e das Gandaras.
As partes das que consta un muíño son as seguintes:
- Presa: É unha construción que se encontra en algúns muíños para levar auga ate o mesmo, xa sexa para un ou para mais.
- Loada: Camiño que conduce a auga ata o muíño.
- Canle: É un depósito vertical onde se almacena a auga e na que entra a unha altura determinada e que remata nunha peza especial chamada billote, que é un buraco que se pode abrir ou pechar dende o interior. É o lugar por onde sae a auga que fai que xire a roda.
- Inferno: Oco que protexe a roda.
- Tremiñado: Situado encima do inferno, é onde se realiza a moenda. Divídese en dúas partes: a base e unha grosa pedra de gran que soporta o peso do pé e da mola.
Roda: É o elemento que pon en movemento a peza de moer. Polo xeral é de
madeira e ferro, cunha serie de aspas en forma de culler e disposta de forma radial
chamadas penas. Estas, ó recibir a presión da auga procedente da canle, póñena en
movemento. - Peza de moer: Situada no interior do edificio, componse de varias partes:
- Moega: Caixa de madeira en forma de pirámide que bota os grans.
- Quenlla: Regula a caída dos cereais e diríxeos ó centro da mola.
- Pé: É unha peza de pedra de forma circular, fixa, moi sólida, sobre a que se
coloca a mola, tamén de pedra, pero de menor tamaño e móbil. Ó xirar
desfai o gran contra o pé.
A parte moída que fica nos laterais da moenda, é chamado óleo, que se
empregaba para elaborar as papiñas dos nenos pequenos.